Bão và áp thấp nhiệt đới
Bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) là một vùng gió xoáy có đường kính tới hàng trăm km hình thành trên vùng biển nhiệt đới. Ở bắc bán cầu, gió thổi xoáy vào trung tâm theo hướng ngược chiều kim đồng hồ. Không khí xung quanh thổi dồn vào tâm bão theo đường xoắn ốc với tốc độ lớn, có khi tới trên 250km/h. Áp suất khí quyển trong bão thấp hơn rất nhiều so với xung quanh.
Điều kiện cho việc hình thành bão là nhiệt ẩm và động lực. Bão thường xuất hiện ở các vùng biển nhiệt đới, nơi nhiệt độ mặt nước lớn hơn 260 độ C và nằm trong khoảng vĩ độ 50 – 200, nơi có lực Coriolis (lực hình thành do sự quay của trái đất, có giá trị càng lớn ở nơi càng xa xích đạo về hai cực) đủ lớn để tạo nên xoáy và có nhiệt độ mặt nước biển thuận lợi cho sự bốc hơi nước.
Một vùng xoáy được gọi là ATNĐ khi tốc độ gió xoáy vào trung tâm mạnh nhất đạt cấp 6 đến cấp 7 theo cấp Beaufort, tức là từ khoảng 40 đến 60km/h. Gió xoáy mạnh từ cấp 8 gọi là bão, cấp 10 là bão mạnh, cấp 12 (khoảng 120km/h) gọi là bão rất mạnh và từ cấp 14 gọi là siêu bão.
Các cơn bão ảnh hưởng đến Việt Nam thường xuất hiện trên khu vực tây Thái Bình Dương nhưng cũng có những cơn bão hình thành trên biển Đông. Tốc độ di chuyển trung bình của bão khoảng 20km/h, nhanh nhất khoảng 35km/h, đôi khi có những giai đoạn bão hầu như không dịch chuyển.
Hằng năm, có trên 20 cơn bão và ATNĐ xuất hiện trên khu vực tây Thái Bình Dương và biển Đông, tuy nhiên chỉ khoảng 1/3 số này ảnh hưởng đến Việt Nam. Mùa bão ở Việt Nam từ tháng 5 đến cuối tháng 11, tập trung vào tháng 8 đến tháng 10. Đầu mùa, bão và ATNĐ thường ảnh hưởng đến các tỉnh phía bắc, sau đó đường đi của chúng dịch chuyển dần vào phía nam.
Để tiện theo dõi, người ta đặt tên cho những cơn bão theo một danh sách của các quốc gia trong khu vực. Những tên bão tiếng Việt như Trami, Halong, Vamco, Songda hay Conson. Những cơn bão khủng khiếp nhất có thể kể tên như Haiyan tháng 11 năm 2013 tàn phá Philippin, bão Katrina tháng 8 năm 2005 gây thiệt hại kỷ lục cho các bang miền nam Hoa Kỳ.
Nhiều trung tâm khí tượng trên thế giới tham gia dự báo bão. Họ căn cứ vào các quan trắc khí tượng toàn cầu, ảnh mây vệ tinh địa tĩnh, ảnh thám không của vệ tinh cực, các đo đạc bằng máy bay trinh sát, sử dụng các mô hình dự báo số trị trên siêu máy tính để theo dõi và dự báo bão. Trong Quân chủng Phòng không-Không quân, Phòng Khí tượng/Bộ Tham mưu (số điện thoại liên hệ 562182) có trách nhiệm tham khảo các thông tin quốc tế để ra các bản tin dự báo bão phục vụ cho hoạt động bay cũng như các hoạt động khác của Quân chủng Phòng không – Không quân.
BĂNG HUYỀN
(Phòng Khí tượng/Bộ Tham mưu Quân chủng Phòng không-Không quân)