55 năm canh giữ bầu trời Tổ quốc

Huấn luyện SSCĐ tại Trạm Ra đa 48. Ảnh: CÔNG GIANG

Ngay sau khi ổn định biên chế tổ chức, Tiểu đoàn 294 đã triển khai thực hiện nhiệm vụ trực ban chiến đấu quản lý vùng trời và tập trung xây dựng đơn vị về mọi mặt. Ngày 16-3-1968, Đại đội 53 đã phát hiện và thông báo kịp thời cho Đại đội 2 Pháo phòng không ở Hải Phòng bắn rơi một chiếc máy bay 147J của Không quân Mỹ. Đây là chiến công đầu có ý nghĩa rất quan trọng, là nguồn động viên tinh thần to lớn để cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn tiếp tục vươn lên lập nhiều thành tích xuất sắc trong chiến đấu.

Do địch tăng cường lực lượng đánh phá ác liệt tuyến giao thông vận chuyển ở Quân khu 4, Tiểu đoàn 294 được lệnh cơ động vào Nghệ An chiến đấu, phối thuộc Trung đoàn 290. Kết thúc cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của Không quân Mỹ ra Miền Bắc, Tiểu đoàn được lệnh giải thể. Tháng 7-1971, Tiểu đoàn 294 được thành lập lại và lấy phiên hiệu mới là Tiểu đoàn Ra đa 8 thuộc Trung đoàn 290. Trong thời gian này, đơn vị đã làm tốt công tác quản lý vùng trời và dẫn đường cho Không quân ta tiêu diệt nhiều máy bay địch. Đến tháng 11-1971, Tiểu đoàn được lệnh cơ động trở lại Hải Phòng, bảo đảm cho tác chiến PK-KQ khu vực Hải Phòng, Quảng Ninh. Với ý chí chiến đấu kiên cường, cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 8 đã phát hiện và thông báo kịp thời, dẫn đường cho Không quân ta xuất kích 28 lần, đánh 8 trận, bắn rơi 7 máy bay địch. Trong 2 đêm 27 và 28-12-1972, các Đại đội 22, 26, 43, 50 đã phối hợp với các đơn vị dẫn đường cho phi công Phạm Tuân và Vũ Xuân Thiều bắn rơi 2 máy bay B-52 của giặc Mỹ, góp phần làm nên Chiến thắng lịch sử “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”.

Mùa Xuân năm 1975, cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 8 vinh dự được tham gia chiến đấu trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Hòa vào đoàn quân tiến về Sài Gòn, đoàn xe của Tiểu đoàn 8 vừa hành quân, vừa triển khai chiến đấu, tiếp quản và sử dụng các trạm ra đa của địch để bảo đảm dẫn đường cho Không quân ta chiến đấu. Trong 3 ngày trọng điểm của Chiến dịch Hồ Chí Minh, Tiểu đoàn 8 đã phát hiện được 216 tốp máy bay địch, trong đó có 102 tốp ở khu vực Sài Gòn, 74 tốp ở Biển Đông và 37 tốp ở Campuchia, đây là cơ sở để chỉ huy chiến dịch nhận định đánh giá đúng tình hình, diễn biến của chiến dịch. Chấp hành quyết định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, ngày 24-10-1975, Tiểu đoàn Ra đa 8 được phát triển thành Trung đoàn Ra đa 294, có nhiệm vụ quản lý vùng trời phía Nam của Tổ quốc. Sự ra đời của Trung đoàn 294 đánh dấu sự trưởng thành và lớn mạnh không ngừng của Bộ đội Ra đa. Từ đây, trên khắp mọi miền của Tổ quốc đã có những “mắt thần” ngày đêm canh giữ bầu trời.

Những năm đầu thành lập, Trung đoàn 294 đã vượt qua nhiều khó khăn, vươn lên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Tiêu biểu là hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chiến đấu, mở máy dẫn đường cho Không quân ta chiến đấu thắng lợi trong chiến dịch bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc. Từ năm 1979 đến năm 1989, các Trạm ra đa  21, 23, 48 của Trung đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quốc tế, giúp nhân dân Campuchia trong công cuộc hồi sinh đất nước. Với thành tích xuất sắc trong chiến đấu, Trung đoàn được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công Hạng Ba, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba; ngày 29-8-1985, Trạm Ra đa 48 được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND; các Đại đội ra đa 21, 23, 48 vinh dự được Đảng, Nhà nước Campuchia tặng thưởng Huân chương Angkor.

Hiện nay, Trung đoàn 294 nằm trong đội hình chiến đấu của Sư đoàn 367, quản lý vùng trời phía Nam của Tổ quốc. Với tinh thần cảnh giác SSCĐ cao, Trung đoàn thường xuyên quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc 10 chế độ SSCĐ, “4 biết” trong QLVT, Chỉ lệnh tác chiến phòng không, hiệp đồng chặt chẽ với lực lượng trinh sát phòng không của các đơn vị bạn, hoàn thành tốt nhiệm vụ SSCĐ, QLVT, phát hiện, thông báo mục tiêu xa, nhanh, đúng, đủ, liên tục, kịp thời. Trung đoàn không ngừng nâng cao trình độ SSCĐ, QLVT thực chất, vững chắc. Năm 2015, Trung đoàn tham gia Hội thao Kíp chiến Trạm Ra đa do Quân chủng tổ chức, đạt giải nhì toàn đoàn, được Quân chủng tặng bằng khen; năm 2017, tham gia Hội thao Kíp chiến đấu sở chỉ huy Trung đoàn Ra đa do Quân chủng tổ chức đạt giải ba toàn đoàn. Từ năm 1993 đến 2014, Trung đoàn được Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Quân chủng tặng 10 cờ thi đua. Các năm 2017, 2019, 2020, Trung đoàn được Quân chủng tặng danh hiệu “Đơn vị Quyết thắng”; năm 2021 được Quân chủng công nhận đơn vị điểm VMTD “mẫu mực, tiêu biểu”, được Bộ Quốc phòng tặng cờ Thi đua...

Để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, xây dựng đơn vị VMTD “mẫu mực, tiêu biểu” trong thời gian tới, Trung đoàn tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đủ trình độ, năng lực, đạo đức tốt; không ngừng nâng cao chất lượng huấn luyện làm chủ VKTBKT, nhất là trang bị khí tài mới; thường xuyên nâng cao cảnh giác SSCĐ, góp phần quản lý, bảo vệ vững chắc bầu trời phía Nam của Tổ quốc.