Chiến thắng trận đầu - mốc son lịch sử

Khẩu đội Phan Đăng Cát, Đại đội 138, Trung đoàn 280 đã anh dũng đánh trả máy bay Mỹ, ngày 5-8-1964 tại TP Vinh. Ảnh tư liệu

12 giờ 25 phút, 8 chiếc máy bay cường kích của hải quân Mỹ (4 chiếc A-4D1, 2 chiếc F-8U, 2 chiếc AD-6) cất cánh từ tàu sân bay Ti-công-đề-rô-ga bay thấp trên biển rồi đột nhập cửa Sót đánh vào khu vực Vinh - Bến Thủy. Ngay lập tức Trung đoàn Ra đa 290 đã phát hiện được địch, đánh dấu đường bay trên bàn tiêu đồ nhưng do thông tin không thông suốt nên Trung đoàn Pháo cao xạ 280 bảo vệ TP Vinh không nhận được thông báo kịp thời. Khi máy bay vào khu vực quản lý, nghe thấy tiếng động cơ máy bay địch, Khẩu đội trưởng Khẩu đội 4 Phan Đăng Cát, Chính trị viên Liêm, Trung đội trưởng Ny và các chiến sĩ Đại đội 138 nhanh chóng chạy về vị trí chiến đấu. Trong đội hình chiến đấu của ta, lực lượng súng máy 14,5mm trên núi Quyết đã nổ súng đánh trả đầu tiên; tiếp sau đó, Đại đội 138, 139, 137 pháo trung cao 90mm và các đại đội 71, 72, 73 pháo 57mm cũng đánh trả quyết liệt. Đúng 12 giờ 40 phút, 1 chiếc AD-6 bị trúng đạn rơi xuống biển cách bờ 10km. Ít phút sau, Tàu 187 của Hải quân ta ở gần đảo Hòn Ngư phối hợp với pháo cao xạ trên đất liền bắn rơi chiếc máy bay thứ 2. Đây là 2 chiếc máy bay phản lực hiện đại đầu tiên của đế quốc Mỹ bị các lực lượng phòng không trên Miền Bắc bắn rơi.

Ở Quảng Bình, 8 chiếc máy bay A-4D1 bay vào đánh phá căn cứ Hải quân ta ở cửa sông Gianh. Bộ đội Hải quân phối hợp với Bộ đội PK-KQ và trung đội dân quân xã Cảnh Dương đã anh dũng đánh trả và bắn rơi 1 máy bay địch. Lúc này, tại sở chỉ huy Quân chủng PK-KQ, Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh và các cơ quan theo dõi, chỉ đạo Trung đoàn Pháo cao xạ 280, Trung đoàn Ra đa 290 đánh địch; đồng thời lệnh cho các đơn vị vào cấp 1. Trên cơ sở nhận định địch đánh vào Quân khu 4 chỉ là nghi binh, Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng ra lệnh cho các đơn vị pháo cao xạ bảo vệ Hà Hội, Hải Phòng sẵn sàng chiến đấu. Ít phút sau, các đài ra đa của Trung đoàn 290 phát hiện 8 chiếc máy bay F-8U và AD-6 vào đánh phá căn cứ Hải quân ta ở Lạch Trường. Khẩu đội súng máy cao xạ 14,5mm bảo vệ Đại đội Ra đa 19 phối hợp với các lực lượng phòng không hải quân, địa phương đánh trả mãnh liệt và bắn rơi thêm 2 chiếc máy bay địch trên vùng trời Thanh Hóa.

Cùng thời gian này, 8 chiếc máy bay cường kích hải quân cất cánh từ tàu sân bay Công-xten-lây-sần vào đánh phá căn cứ Hải quân ta ở Bãi Cháy (Quảng Ninh). Tiểu đoàn Pháo cao xạ 217 hiệp đồng chặt chẽ với các tàu hải quân đánh địch quyết liệt ở khe núi Lưỡi Hái, bắn rơi tại chỗ 1 chiếc A-4D. Tên trung úy giặc lái An-vơ-rét nhảy dù xuống biển bị quân và dân ta bắt sống. Đây là tên giặc lái Mỹ đầu tiên bị bắt sống trên Miền Bắc. Tiếp đó, các Đại đội 141, 143 pháo cao xạ 88mm của Tiểu đoàn 217 phối hợp với lực lượng pháo cao xạ hải quân, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ bắn rơi chiếc thứ 2. Ngay sau trận đánh, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đến thăm Tiểu đoàn Pháo cao xạ 217, kịp thời khen ngợi và động viên bộ đội. Tại đây, Thủ tướng Phạm Văn Đồng căn dặn bộ đội: “Thắng lợi của chúng ta rất lớn, nhưng mới chỉ là trận đầu. Địch có thể còn đánh trở lại với lực lượng lớn hơn. Cần cảnh giác cao độ, luôn sẵn sàng chiến đấu. Đừng để có một sơ suất nhỏ nào….”.

Vào lúc 16 giờ 30 phút cùng ngày, địch tiếp tục sử dụng 8 chiếc máy bay cường kích hải quân vào đánh phá lần thứ 2 khu vực Vinh - Bến Thủy và cảng cửa sông Gianh. Trung đoàn Pháo cao xạ 280 bắn rơi 1 máy bay địch. Trận địa 138, 71 bị trúng bom và hàng trăm quả rốc - két. Đặc biệt trong trận đánh này, phải kể đến tấm gương anh dũng, kiên cường đánh địch của Khẩu đội trưởng Phan Đăng Cát khi anh bị thương đến lần thứ ba vẫn tiếp tục bám trận địa chiến đấu và anh dũng hy sinh.

Với vai trò là lực lượng nòng cốt, Quân chủng PK-KQ đã cùng lực lượng vũ trang Miền Bắc chiến đấu giành thắng lợi giòn giã trong trận đầu đánh trả cuộc tập kích bất ngờ của không quân Mỹ và bắn rơi 8 máy bay Mỹ các loại, một số khác bị thương và bắt sống 1 giặc lái. Đây là chiến thắng mở đầu, ghi mốc son lịch sử và cũng là tiền đề rất quan trọng giúp cho Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ và đơn vị kịp thời điều chỉnh lại thế trận, rút ra nhiều bài học bổ ích và tổ chức chỉ huy và cách đánh để bổ sung cho chương trình và nội dung huấn luyện bộ đội, chuẩn bị cho những trận đánh, những đợt chiến đấu dài ngày sau này. Đồng thời, khơi dậy tinh thần dám đánh và quyết thắng không quân Mỹ được phát huy mạnh mẽ trong toàn Quân chủng nói riêng và các lực lượng vũ trang trên Miền Bắc nói chung.