Lực lượng dân quân tự vệ thực hành bắn đạn thật. Ảnh: CTVTrước yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới của cách mạng, Đảng ta đã đề ra Nghị quyết số 02-NQ/TW, ngày 30-7-1987 của Bộ Chính trị về thực hiện xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc và Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 22-9-2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới, Nghị định số 152/2007/NĐ-CP, ngày 10-10-2007 của Chính phủ về KVPT, Nghị định 117/2008/NĐ-CP, ngày 14-11-2008 của Chính phủ về phòng thủ dân sự, đây là chủ trương chiến lược của Đảng ta.
Thực hiện chủ trương đó, cùng với quá trình xây dựng KVPT, các địa phương trên cả nước đã dành nhiều thời gian, công sức, trí tuệ và tiền của để tổ chức xây dựng KVPT và diễn tập KVPT. Thông qua diễn tập, nhận thức, năng lực lãnh đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền và khả năng tham mưu của các ban, ngành đối với nhiệm vụ quốc phòng - an ninh (QP-AN) ở địa phương đã có bước chuyển biến rõ nét; vai trò nòng cốt của LLVT, nhất là Cơ quan quân sự địa phương và Công an được khẳng định; trình độ sẵn sàng chiến đấu và khả năng phối hợp tác chiến giữa các lực lượng được nâng lên một bước. Kết quả của mỗi lẫn diễn tập, ở một mức độ nào đó còn nói lên thực lực bảo vệ địa phương và phản ánh sinh động kết quả xây dựng KVPT về mọi mặt. Đó là cơ sở thực tiễn để từng địa phương bổ sung, điều chỉnh kế hoạch xây dựng KVPT phù hợp với sự phát triển của tình hình. Đó còn là yếu tố quan trọng để Đảng, Nhà nước ta tiếp tục phát triển quan điểm củng cố QP-AN, xây dựng KVPT các tỉnh, thành phố trở thành những “mắt xích” quan trọng trong hệ thống phòng thủ chung của cả nước, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Tuy nhiên, tình hình thế giới, khu vực đang có những biến đổi sâu sắc. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế chủ đạo, nhưng sẽ có những diễn biến phức tạp mới, tiềm ẩn nhiều bất trắc khó lường. Các thế lực thù địch đang tiếp tục đẩy mạnh thực hiện âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, khi có thời cơ sẽ can thiệp vũ trang, nhằm chống phá cách mạng nước ta. Thực tế đó đặt ra cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta những yêu cầu mới về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, trong đó có vấn đề xây dựng KVPT và diễn tập KVPT. Nói cách khác, xây dựng KVPT, diễn tập KVPT phải đồng thời đạt được hai yêu cầu: Đảm bảo giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương trong thời bình và sẵn sàng đối phó với các tình huống phức tạp, bảo vệ vững chắc địa phương khi đất nước có chiến tranh. Để thực hiện tốt hai yêu cầu này, chúng ta cần quan tâm xây dựng KVPT một cách toàn diện; trong đó, việc diễn tập KVPT chú trọng vào một số vấn đề chủ yếu sau:
Một là, các cấp, các ngành, các địa phương cần nhận thức rõ tầm quan trọng của nhiệm vụ diễn tập KVPT.
Diễn tập KVPT không chỉ là hình thức huấn luyện tổng hợp dựa trên các nội dung đã được huấn luyện phân đoạn. Trên thực tế, trong diễn tập KVPT có nhiều nội dung mới chưa từng được huấn luyện, luyện tập và chỉ có cuộc diễn tập này chúng ta mới có điều kiện áp dụng, coi đó là “phép thử” để rút ra những vấn đề về lý luận, thực tiễn trong xây dựng KVPT. Vì vậy, diễn tập KVPT có ý nghĩa, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) củng cố QP-AN, xây dựng nông thôn mới ở từng địa phương. Đó cũng là cuộc sát hạch về khả năng lãnh đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền; về vai trò tham mưu của các ban, ngành, mà nòng cốt là Cơ quan Quân sự địa phương, Cơ quan Công an và về trình độ tổ chức chỉ huy, phối hợp, hiệp đồng giữa các lực lượng trong KVPT đối với nhiệm vụ QP-AN trong một nhiệm kỳ. Quá trình chuẩn bị và thực hành diễn tập là quá trình bồi dưỡng và rèn luyện đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp, các ngành. Đây cũng là dịp tốt nhất để LLVT địa phương thể hiện trình độ, năng lực làm tham mưu, đề xuất, vai trò nòng cốt của mình đối với nhiệm vụ QP-AN ở địa phương, cơ sở, cũng như để nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng, tác chiến. Nói một cách tổng quát, chỉ có thông qua diễn tập KVPT, từng địa phương mới thấy được thực lực về khả năng tự bảo vệ địa phương của mình đến đâu. Đó là một trong những cơ sở quan trọng để từng địa phương điều chỉnh mục tiêu phát triển KT-XH, củng cố QP-AN; thực hiện tốt quan điểm của Đảng, Nhà nước về kết hợp chặt chẽ giữa phát triển KT-XH với củng cố QP-AN, củng cố QP-AN với phát triển KT-XH trong diễn tập KVPT, không nên xem nhẹ hoặc tuyệt đối hóa nhiệm vụ nào, từ đó rà soát, điều chỉnh và bổ sung tiềm lực, thế trận KVPT cho phù hợp với tình hình thực tế của địa phương mình.
Từ nhận thức sâu sắc ý nghĩa, vai trò tầm quan trọng của nhiệm vụ diễn tập KVPT, các tỉnh, thành phố cần thể hiện quyết tâm diễn tập KVPT như quyết tâm tác chiến bảo vệ địa phương để bảo đảm các thành phần, lực lượng diễn tập “vào cuộc” một cách nghiêm túc, thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ. Muốn vậy, cấp ủy, chính quyền phải xác định diễn tập KVPT là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong toàn khóa; từ đó, đề ra nghị quyết lãnh đạo (nghị quyết chuyên đề), xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện nhằm tập trung sức lãnh đạo, chỉ đạo ngay từ đầu. Trước hết, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác chuẩn bị diễn tập KVPT, vì công tác chuẩn bị diễn tập KVPT rất nhiều việc, phức tạp và liên quan đến hầu hết các mặt hoạt động, các lực lượng, các ban, ngành và nhân dân địa phương. Song, có làm tốt công tác chuẩn bị mới đảm bảo cho cuộc diễn tập thành công. Do đó, để đảm bảo hiệu lực lãnh đạo, chỉ đạo công tác này, các ban, ngành, đặc biệt là Cơ quan Quân sự và Cơ quan Công an địa phương phải chủ động tham mưu, đề xuất giúp cấp ủy, chính quyền cùng cấp cụ thể hóa các nội dung, nhiệm vụ diễn tập, tạo sự thống nhất cả về nhận thức và hành động trong tổ chức thực hiện của cả hệ thống chính trị. Quá trình chuẩn bị diễn tập, trên cơ sở đã xác định ý định, nội dung diễn tập, lực lượng Quân sự, Công an phải tích cực, chủ động tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền về phương thức lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và tham mưu, hướng dẫn các sở, ban, ngành soạn thảo kế hoạch, phương án diễn tập. Trong thực tế, thường trước khi bước vào diễn tập, chúng ta mới tiến hành luyện tập, thục luyện những nội dung quan trọng để tạo sự nhịp nhàng trong quá trình diễn tập, chứ không được huấn luyện phân đoạn trước. Vì thế, phải hết sức coi trọng bước luyện tập, qua luyện tập mà lựa chọn nội dung diễn tập phù hợp với đặc điểm địa phương để rút ngắn thời gian nhưng vẫn bảo đảm tính hệ thống và chất lượng diễn tập.
Hai là, bám sát sự phát triển của tình hình và yêu cầu bảo vệ địa phương cả trong thời bình lẫn thời chiến để xác định nội dung diễn tập.
Mỗi địa phương có sự khác nhau tương đối về vị trí địa chính trị - kinh tế - quốc phòng (có địa phương ở khu vực biên giới, hải đảo, có địa phương ở khu đồng bằng, trung du miền núi... điều kiện KT-XH, QP-AN... khác nhau). Bởi vậy, bám sát yêu cầu bảo vệ địa phương để xác định nội dung diễn tập KVPT cho phù hợp là một yêu cầu khách quan. Trong những năm qua, chúng ta xác định các vấn đề (giai đoạn) chủ yếu của diễn tập KVPT là: Chuyển địa phương vào các trạng thái về quốc phòng; chuyển LLVT vào các trạng thái sẵn sàng chiến đấu; tổ chức và thực hành tác chiến phòng thủ bảo vệ địa phương. Đó là những vấn đề mấu chốt trong diễn tập KVPT, nhưng nội dung của từng giai đoạn cần phải được làm cụ thể, rõ ràng, sâu sắc thêm, không dập khuôn, máy móc, sát với yêu cầu bảo vệ địa phương không chỉ trong thời chiến mà ngay trong thời điểm hiện tại - thời bình. Trong thế phòng thủ chung của cả nước, có địa phương nằm trên hướng phòng thủ chủ yếu của Quân khu, hướng phòng thủ chiến lược, địa bàn chiến lược; có địa phương nằm trên hướng phòng thủ thứ yếu, hoặc hướng quan trọng. Ngoài ra, tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở mỗi địa phương cũng có sự khác nhau; năng lực, trình độ, kinh nghiệm của cán bộ; truyền thống, lịch sử của từng địa phương cũng có sự khác nhau. Song, dù là địa phương nào, diễn tập KVPT cũng cần tăng cường các nội dung diễn tập phối hợp giữa lực lượng Quân sự và Công an trong việc xử trí tụ tập đông người trái phép, bạo loạn chính trị, bạo loạn có vũ trang và trong việc bảo vệ các mục tiêu trọng yếu một cách hiệu quả, thiết thực. Trong giai đoạn “Tổ chức và thực hành tác chiến phòng thủ bảo vệ địa phương”, cần thấy rõ “địch” tiến công vào KVPT tỉnh (thành phố) có thể là kẻ xâm lược, song cũng có thể là lực lượng phản động nội địa được các thế lực thù địch từ bên ngoài hỗ trợ. Do đó, thay vì kết cấu nội dung diễn tập theo kiểu “đánh lớn”, đánh hiệp đồng quân - binh chủng, đối tượng tác chiến “nặng” về địch bên ngoài (kẻ thù xâm lược), phải coi trọng xây dựng các nội dung diễn tập đánh “địch” tại chỗ, thể hiện được phương châm chiến đấu bám trụ, tác chiến nhỏ, lẻ, rộng khắp (xã giữ xã, huyện giữ huyện, tỉnh giữ tỉnh trong thế phòng thủ chung của cả nước). Đó là cơ sở lý luận, thực tiễn để chúng ta xây dựng nội dung diễn tập cho phù hợp với nhiệm vụ của bộ đội địa phương, dân quân tự vệ và các tổ chức quần chúng được vũ trang ở địa phương. Riêng các địa phương ven biển, nội dung diễn tập còn phải chú ý đến việc phòng thủ biển, đảo và xử trí các tình huống vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền biển. Tương tự, các địa phương thuộc địa bàn trọng điểm về QP-AN cần chú trọng diễn tập xử lý hoạt động nhen nhóm, tập hợp lực lượng, nhằm đập tan âm mưu tạo dựng “ngọn cờ”, “lực lượng đối lập” để chống phá, lật đổ chính quyền hoặc đòi “tự trị”, “ly khai” ngay từ trong “trứng nước”.
Các địa phương phải lựa chọn thời điểm và thời gian diễn tập KVPT một cách hợp lý; đặc biệt là, phải xác định nội dung diễn tập sao cho thiết thực, hiệu quả, tránh lãng phí, hình thức. Diễn tập KVPT chỉ tập trung vào những vấn đề cơ bản nhất, đặc biệt là vấn đề “vận hành cơ chế” (Đảng lãnh đạo, chính quyền điều hành, các ban, ngành làm tham mưu, LLVT làm nòng cốt trong hoạt động ở KVPT).
Ba là, khai thác triệt để kinh nghiệm lãnh đạo kháng chiến, kinh nghiệm chiến đấu của nhân dân địa phương và đề cao vai trò của nhân dân trong xây dựng KVPT, nhất là trong diễn tập KVPT.
Trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, mặc dù khái niệm “Khu vực phòng thủ” chưa ra đời, song trên thực tế, nội dung của khái niệm này và phương thức lãnh đạo quân - dân vừa sản xuất, vừa chiến đấu đã được cán bộ, nhân dân ta thể hiện rất phong phú, sáng tạo. Căn cứ địa cách mạng, chiến khu cách mạng, địa đạo, hầm bí mật để bám trụ, ủy ban kháng chiến, làng kháng chiến, trường học kháng chiến… là những hình thức thể hiện sinh động sự sáng tạo đó. Ngày nay, nhiều cán bộ địa phương, kể cả LLVT, chưa trải qua chiến đấu; vì vậy, những kinh nghiệm quý báu trên càng cần được chúng ta kế thừa, phát triển trong xây dựng, diễn tập KVPT. Thực hiện yêu cầu này, từng địa phương cần chủ động tổ chức các hội nghị quân - dân (chú ý thành phần tham gia là các cán bộ có nhiều kinh nghiệm lãnh đạo địa phương thời chiến) để một mặt, truyền thụ kinh nghiệm lãnh đạo, điều hành kháng chiến; mặt khác, quan trọng hơn là nghe nhân dân hiến kế xây dựng KVPT. Khi địa phương có điều kiện, cần tổ chức xây dựng mẫu, thí điểm những loại căn cứ, công sự trận địa để cán bộ chưa trải qua chiến đấu nghiên cứu, rút kinh nghiệm.
Trong diễn tập KVPT, nhiều địa phương đã huy động một số lượng đông đảo quần chúng tham gia. Việc làm này trên thực tế đã đồng thời mang lại nhiều tác dụng tích cực: Nhân dân thêm tin tưởng vào sức mạnh của cấp ủy Đảng, chính quyền, LLVT địa phương; thấy được vị trí, vai trò, trách nhiệm của mình đối với nhiệm diễn tập KVPT và đặc biệt là thông qua diễn tập, nhân dân càng hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ bảo vệ quê hương, đất nước. Vì vậy, thời gian tới, các địa phương cần huy động số lượng quần chúng nhân dân tham gia diễn tập KVPT nhiều hơn nữa; coi đó là dịp giáo dục QP-AN thiết thực nhất, trực quan nhất để nâng cao tinh thần cảnh giác của nhân dân trước những âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch.
Bốn là, chú trọng công tác tổng kết diễn tập KVPT ở tất cả các cấp; từ đó, tiếp tục bổ sung, điều chỉnh cả 3 mặt: xây dựng kế hoạch, phê chuẩn kế hoạch, công tác chuẩn bị và tổ chức thực hành diễn tập.
Thực tế cho thấy, hơn 30 năm thực hiện chủ trương của Đảng về xây dựng KVPT, các địa phương trên cả nước đã tổ chức hàng trăm cuộc diễn tập KVPT quy mô cấp tỉnh và cấp huyện (chưa kể cấp xã, phường). Song cho đến nay, diễn tập cái gì (nội dung) và diễn tập như thế nào (phương thức) vẫn là hai câu hỏi mà địa phương nào cũng cần câu trả lời thấu đáo. Vì thế, bên cạnh tổng kết diễn tập KVPT cấp tỉnh và cấp huyện, cần tăng cường tổng kết công tác này ở quy mô quân khu và quy mô toàn quốc trong giai đoạn hiện nay nhằm thống nhất nội dung, phương thức diễn tập là việc rất cần thiết. Để công tác tổng kết đạt hiệu quả cao, chúng ta cần nắm vững mục tiêu, quan điểm của Đảng về xây dựng KVPT. Mục tiêu xây dựng KVPT của Đảng ta là nhằm giữ vững ổn định chính trị, môi trường hòa bình để phát triển KT-XH; xử lý có hiệu quả các tình huống về QP-AN, sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược. Về quan điểm xây dựng KVPT, Đảng ta cũng chỉ rõ: Xây dựng KVPT phải gắn với phòng chống có hiệu quả âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, tạo sức mạnh bên trong để ngăn ngừa và đánh thắng chiến tranh xâm lược. Nói một cách ngắn gọn, “giữ vững ổn định chính trị”, “tạo sức mạnh bên trong” và “ngăn ngừa chiến tranh”, “sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược” là yêu cầu cơ bản của việc xây dựng KVPT. Do đó, trong quá trình tổng kết, chúng ta cần nghiêm túc mổ xẻ những vấn đề còn vướng mắc, những nội dung cần thay đổi; trên cơ sở đó, thống nhất về nội dung (những vấn đề cơ bản nhất), cấp phê duyệt, chỉ đạo, đạo diễn, khoảng thời gian, kinh phí và trách nhiệm của các lực lượng, thành phần liên quan đến diễn tập KVPT.
Thực tiễn luôn vận động phát triển. Việc xác định các vấn đề cần diễn tập không chỉ căn cứ vào hiện tại, mà còn phải dự báo được sự phát triển của tình hình để bảo đảm phù hợp với yêu cầu bảo vệ địa phương cả về trước mắt và lâu dài. Vì vậy, các cấp, các ngành, các LLVT cần tiếp tục nghiên cứu một cách công phu, nghiêm túc về diễn tập KVPT, coi đó là cơ sở quan trọng để nâng cao hiệu quả xây dựng KVPT ở từng địa phương, góp phần cùng cả nước giữ vững ổn định chính trị, tạo thế và lực, môi trường và điều kiện cho đất nước hội nhập, phát triển.
Tài liệu tham khảo:
- Nghị quyết số 02-NQ/TW, ngày 30-7-1987 của Bộ Chính trị về thực hiện xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc.
- Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 22-9-2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới.
- Nghị định số 152/2007/NĐ-CP, ngày 10-10-2007 của chính phủ về khu vực phòng thủ.
- Nghị định 117/2008/NĐ-CP, ngày 14-11-2008 của Chính phủ về phòng thủ dân sự.
Thiếu tá HÀ CHÍ CHUNG
(Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng)