Chiến công của Bộ đội Ra đa trong Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”
Trong buổi họp mặt kỷ niệm 45 năm Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” tại TP Hồ Chí Minh vào ngày 2-12-2017, tôi được gặp và nghe Đại tá Đỗ Văn Năm - nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 291 kể về những ngày chiến đấu oanh liệt cuối tháng 12 năm 1972 của Bộ đội Ra đa.
Ngày 15-12-1972, Trung đoàn 291 nhận lệnh của Quân chủng và Binh chủng chuyển vào trạng thái chiến đấu cấp 1, sẵn sàng phát hiện B-52. Ngày 18-12-1972, cường độ hoạt động của máy bay địch trên địa bàn Quân khu 4 bỗng giảm đi đột ngột. Tư lệnh Quân chủng chỉ thị cho lực lượng Ra đa phải tổ chức trực ban chặt chẽ, có kế hoạch mở máy tăng cường kịp thời, hết sức đề phòng máy bay B-52.
Đại đội 45, Trung đoàn 291 phát hiện B-52
và thông báo chính xác cho các đơn vị bắn rơi B-52. Ảnh tư liệu
18 giờ 15 phút, nhận được tin báo các đài ra đa đang mở máy đều bị nhiễu tích cực và cường độ tăng rất nhanh; Binh chủng lệnh cho các trung đoàn tăng cường trắc thủ giỏi, phiên ban giỏi vào vị trí chiến đấu. Thủ trưởng các trung đoàn phải trực tiếp ở sở chỉ huy. 19 giờ 10 phút, Đại đội 16 và Đại đội 45 bố trí ở Nghệ An phát hiện được nhiễu và các tốp B-52 từ Thái Lan bay vào vùng trời miền Bắc. Lập tức Tư lệnh Quân chủng ra lệnh cho các lực lượng hỏa lực chuẩn bị đánh B-52, bảo vệ Hà Nội.
19 giờ 20 phút, 2 chiếc MiG-21 cất cánh từ Sân bay Hòa Lạc. Tuy không hạ gục được B-52 nhưng sự xuất hiện của những chiếc MiG can trường đã làm đội hình máy bay địch rối loạn, tạo điều kiện thuận lợi cho Bộ đội Phòng không diệt địch. 19 giờ 44 phút, Tiểu đoàn 78, Trung đoàn 257 đã phóng quả đạn đầu tiên vào tốp máy bay B-52 có ký hiệu 556. Tiếp đó, vào lúc 20 giờ 13 phút, Tiểu đoàn 59, Trung đoàn 261 đã phóng 2 quả đạn tên lửa vào tốp B-52 đang bay từ Tam Đảo vào đánh Đông Anh, bắn rơi tại chỗ 1 chiếc B-52 ở Phù Lỗ, huyện Sóc Sơn, Hà Nội. Đây là chiếc máy bay đầu tiên bị hạ gục tại chỗ trong chiến dịch 12 ngày đêm năm 1972.
Khẳng định được B-52 đánh vào Hà Nội, thông báo sớm để các đơn vị chủ lực chủ động tiêu diệt địch, công đầu thuộc về kíp chiến đấu của Đại đội Ra đa 45, Trung đoàn 291. Vốn có kinh nghiệm phát hiện B-52 hoạt động ở phía Nam Quân khu 4 từ năm 1969, đã từng tham gia dẫn đường cho máy bay ta bắn trúng B-52 trong trận 20-11-1971. Đồng thời trực tiếp bảo đảm ra đa cho Trung đoàn Tên lửa 236 bắn rơi B-52 trong trận 22-11-1972 và kinh nghiệm chống nhiễu phát hiện B-52 đánh khu vực Cánh Đồng Chum - Xiêng Khoảng; Đại đội trưởng Đinh Hữu Thuần, Đài trưởng Nghiêm Đình Tích cùng các trắc thủ Phạm Hoàng Cầu và Nguyễn Văn Xích đã nhanh chóng phát hiện và thao tác quy trình chống nhiễu B-52 một cách chuẩn xác.
Những đêm tiếp theo của chiến dịch, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 291 dẫu phải thức thâu đêm nhưng vẫn luôn tỉnh táo, bám sát màn hiện sóng, lọc trong những dải nhiễu vô cùng dày đặc của địch để nhận diện được 151/165 lần tốp B-52 của toàn Binh chủng. Danh hiệu “Đơn vị Anh hùng LLVTND” chính là phần thưởng xứng đáng đối với đóng góp quan trọng của Đại đội 45 và Trung đoàn 291 trong Chiến dịch này. Riêng Đại đội trưởng Đinh Hữu Thuần và Đài trưởng Nghiêm Đình Tích được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Hai và hạng Ba.
Việc phát hiện sớm B-52 thông báo kịp thời của Trung đoàn 291 đã tạo điều kiện cho các lực lượng phòng không, Không quân chiến đấu đạt hiệu suất cao; góp phần cùng quân dân cả nước đập tan cuộc tập kích đường không của địch với thành tích bắn rơi 81 máy bay, trong đó có 34 chiếc B-52, làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” lịch sử.
CÔNG GIANG
Ghi theo lời kể của Đại tá Đỗ Văn Năm - nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 291