Trận đầu chiến thắng của Không quân nhân dân Việt Nam

Ngày 3-2-1964, Trung đoàn Không quân tiêm kích 921 - Đơn vị không quân
chiến đấu đầu tiên của Quân đội ta được thành lập. Ảnh tư liệu.

Với ý nghĩa mở mặt trận trên không thắng lợi, đích thân Tư lệnh Phùng Thế Tài, Chính ủy Đặng Tính và Phó Tham mưu trưởng Hoàng Ngọc Diêu trực tại Sở Chỉ huy Quân chủng. Kíp trực ban dẫn đường bao gồm: Trần Quang Kính, Đào Ngọc Ngư. Tại Sở chỉ huy Trung đoàn Không quân 921, Trung đoàn trưởng Đào Đình Luyện chủ trì, các sĩ quan dẫn đường là Bùi Quang Liên và Phạm Minh Cậy.

Sau khi phân tích các thông tin tình báo và mọi động thái của Không quân Mỹ trong những ngày trước đó, Bộ Tư lệnh đã giao nhiệm vụ chiến đấu cho các biên đội trực ban như sau: Dùng tốp 2 chiếc MiG-17 bay làm nhiệm vụ nghi binh yểm hộ trên độ cao 6.000m, biên đội đánh chính gồm 4 chiếc MiG-17 sẽ đánh tốp cường kích bắn phá khu vực cầu Hàm Rồng và Bỉm Sơn, Thanh Hóa. Đây là lần đầu tiên, Sở chỉ huy Quân chủng chỉ huy một trận không chiến, vì vậy, từ các sĩ quan chỉ huy cấp cao đến các phi công và lực lượng phục vụ đều rất quyết tâm. Mệnh lệnh chiến đấu đã được phổ biến xuống các phi đội từ tối 2-4. Lúc 5 giờ 30 phút sáng ngày 3-4-1965, các biên đội trực chiến đã sẵn sàng. Phương án chiến đấu là sử dụng lực lượng 6 chiếc MiG-17A của Trung đoàn 921, gồm: Biên đội tấn công là 4 chiếc máy bay Mig-17A do phi công Phạm Ngọc Lan số 1 (máy bay số hiệu 2310); phi công Phan Văn Túc số 2 (máy bay số hiệu 2118); phi công Hồ Văn Quỳ (máy bay số hiệu 2312) và phi công Trần Minh Phương số 4 (máy bay số hiệu 2318). Biên đội nghi binh, thu hút tiêm kích địch và sẵn sàng yểm hộ cho biên đội tấn công gồm: 2 máy bay MiG- 17A, Trần Hanh số 1 (máy bay số hiệu 2316); Phạm Giấy số 2 (máy bay số hiệu 2416). Kế hoạch chiến đấu đã xác định nhiệm vụ của các biên đội là tham gia không chiến bảo vệ cầu Hàm Rồng.

Đúng 7 giờ ngày 3-4, Hải quân Mỹ cho máy bay vào trinh sát thời tiết và các mục tiêu trọng điểm. Sau đó, khu vực quanh cầu Hàm Rồng trở nên yên ắng. Đến 9 giờ 40 phút, Sở chỉ huy và các trạm quan sát phát hiện các máy bay Mỹ vào không kích các cây cầu trên đường số 1. Ngay từ những phút đầu, lực lượng phòng không của Trung đoàn 234 và lực lượng phòng không địa phương đã chiến đấu dũng cảm, bắn rơi 1 chiếc A-4C của Mỹ, bắt sống phi công.

Lúc 9 giờ 45 phút, cả hai biên đội trực chiến được lệnh vào cấp 1 và mở máy ngay, sau 2 phút, biên đội 2 chiếc nghi binh cất cánh, lấy độ cao và bay hướng 190 độ vào vùng trời Ninh Bình ở độ cao 6.000m. Một phút sau biên đội tấn công cất cánh, sau khi rời đất, biên đội xuyên mây, bay theo hướng 210 độ. Đến 10 giờ 9 phút, số 4 báo phát hiện mục tiêu 6 chiếc F-8 bên phải đang đối đầu, một chiếc khác đang công kích các trận địa phòng không quanh khu vực cầu Hàm Rồng. Ngay khi phát hiện mục tiêu, Số 1 lập tức ra lệnh: “Vứt thùng dầu phụ, tăng tốc tiếp cận đội hình F-8!”, biên đội tách thành 2 tốp. Sau khi cắt bán kính bám theo mục tiêu, số 1 MiG-17 lệnh số 2 vào công kích, số 2 lập tức vòng gấp về phía chiếc F-8, số 1 bám theo yểm hộ. Đúng lúc đó, chiếc F-8 cũng phát hiện có MiG-17 nên vòng gấp vào để không chiến. Lúc này, chiếc F-8 số 2 đã bị mất đội hình, một chiếc F-8 đi tìm kiếm chiếc số 2 lẫn trong đám mây thì phi công Phạm Ngọc Lan đã nhanh chóng bám theo phía sau, số 1 đưa được chiếc F-8 vào vòng ngắm, đúng cự ly, Phạm Ngọc Lan siết cò, chiếc F-8 trúng đạn, bốc cháy, lao xuống đất. Lúc đó là 10 giờ 14 phút ngày 3-4-1965. Đó là giờ phút lịch sử, khi MiG-17 của Không quân nhân dân Việt Nam lần đầu tiên bắn rơi máy bay Mỹ trên bầu trời miền Bắc Việt Nam.

Cũng ngay thời điểm đó, số 2 Phan Văn Túc đã phát hiện chiếc F-8 số 2, từ phía sau có độ cao cao hơn đã nhào xuống bắn một loạt đạn, máy bay Mỹ bốc cháy, lao xuống đất. Sau đó, số 3 và số 4 cũng phát hiện mục tiêu, xin vào công kích. MiG của ta bám đuổi quyết liệt và bắn ra hai loạt đạn dài, nhưng do cự ly bắn còn xa, nên đối phương chạy thoát ra biển, số 3 kiên trì bám đuổi nhưng do cự ly khá xa nên không công kích được. Quá bất ngờ khi bị MiG tấn công, các máy bay Mỹ bật tăng lực bỏ chạy. Sở chỉ huy phát lệnh thoát ly. Số 3-Hồ Văn Quỳ cùng số 2, số 4 về sân bay Nội Bài an toàn. Riêng số 1, do máy bay hết dầu đã quyết định hạ cánh bắt buộc xuống 1 dải cát ven sông Đuống. Phi công an toàn, máy bay sau đó được đưa về khôi phục và bay lại.

Với chiến công bắn rơi 2 chiếc F-8 của Hải quân Mỹ. Trận đánh ngày 3-4-1965 được ghi dấu ấn là trận đầu đánh thắng của Không quân nhân dân Việt Nam non trẻ, mở mặt trận trên không thắng lợi.

BÍCH PHƯỢNG (tổng hợp)