Chiến sĩ trinh sát quân báo Nguyễn Huy Tưởng

Ông Nguyễn Huy Tưởng (bên trái) và ông Ngô Văn Quang - Chủ tịch Hội CCB của phường Khúc Xuyên, TP Bắc Ninh.

Một buổi chiều mùa thu tháng 10, chúng tôi có mặt tại trụ sở UBND phường Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh gặp đồng chí Ngô Văn Quang - Chủ tịch Hội CCB của phường. Sau cái bắt tay thân mật và mấy phút chuyện trò, anh Quang đưa chúng tôi ra dốc làng Chọi, qua cây cầu bắc ngang sông Ngũ Huyện Khê, đi khoảng hơn trăm mét bờ đê khu phố Khúc Toại rẽ trái xuống một cái ngõ nhỏ rồi vào sân một ngôi nhà 2 tầng đã cũ. Anh Quang cho biết: “Đây là gia đình Thượng tá Nguyễn Huy Tưởng, CCB của Khu phố, đồng thời nguyên là Trưởng Ban Trinh sát quân báo Sư đoàn 361 và sau là Trưởng Ban Nghiên cứu chiến dịch kiêm huấn luyện trinh sát quân báo của Quân chủng Phòng không - Không quân, người đã cùng với các chiến sĩ quân báo phục vụ nhiệm vụ chiến đấu  trong Chiến dịch phòng không bảo vệ Hà Nội cuối tháng 12 năm 1972”.

Nhận ra người quen đến thăm, ông Tưởng vui vẻ bắt tay, chào hỏi và mời chúng tôi ngồi vào bộ bàn ghế sa lông đã cũ kê ở bên ngoài sân giữa lối lên xuống của nhà trên và nhà dưới vì ở đây có bóng mát. Vốn là con nhà lính nên sau vài lời giới thiệu ngắn gọn, ông cho biết: “Tôi năm nay đã 78 tuổi, nhập ngũ tháng 4 năm 1963 vào Đại đội 14, Trung đoàn 228, Sư đoàn 367 đóng quân ở Trại Cờ, Hiệp Hòa, Bắc Giang. Sau hai năm rưỡi công tác và phấn đấu, tháng 12 năm 1965 được cử đi học lớp đào tạo Sĩ quan pháo phòng không, đến tháng 12 năm 1966 thì ra trường về làm Trung đội trưởng tại Trung đoàn 275. Rồi lại sau  một năm công tác, tôi được bổ nhiệm Trợ lý Trinh sát quân báo Trung đoàn 236, Sư đoàn 361. Sau lên Trưởng Tiểu Ban Trinh sát quân báo, Phó Ban Trinh sát, Trưởng Ban Trinh sát quân báo Sư đoàn 361 và Trưởng Ban Nghiên cứu chiến dịch kiêm huấn luyện trinh sát quân báo của Quân chủng Phòng không - Không quân”.

Kể về một trong những kỷ niệm sâu sắc của bản thân trong quá trình học hỏi và đúc rút kinh nghiệm trinh sát quân báo, ông Tưởng vui vẻ cho biết: "Tháng 9 năm 1968, do yêu cầu nhiệm vụ, Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng Không - Không quân đã quyết định sử dụng Sư đoàn 365 cơ động đánh địch trên chiến trường Quân khu 4. Để triển khai nhiệm vụ đó, Chỉ huy Trung đoàn 275 đã giao nhiệm vụ cho tôi, lúc đó là Trợ lý Trinh sát quân báo nhiệm vụ hiệp đồng bảo vệ đợt vận chuyển 8 quả đạn tên lửa SAM II  từ tỉnh Hà Tĩnh vào phía Tây Quảng Bình. Lúc đó, các trọng điểm giao thông trên Quốc lộ 1 từ vĩ tuyến 19 trở vào bị địch đánh phá ác liệt. Mọi hoạt động vận tải vào phía Nam chỉ còn một cách duy nhất là đi đường số 15. Tôi phụ trách một nhóm khảo sát, nắm quy luật hoạt động đánh phá của không quân Mỹ để lập phương án đưa 8 quả tên lửa SAM II đi qua. Lúc đó, đường 15 với hàng chục trọng điểm giao thông, trong đó có cầu vượt Tùng Cốc ở ngã ba Đồng Lộc và ngầm Khe Rinh nối xã Hóa Thanh với xã Hóa Tiến huyện Minh Hóa, Quảng Bình là 2 trọng điểm mà không quân Mỹ đánh phá ác liệt. Chúng tôi phải giành nhiều thời gian đi thực địa 2 trọng điểm này. Có ngày chứng kiến hàng chục trận bom hủy diệt, đêm đêm lại phải quan sát pháo sáng để từ đó rút ra kinh nghiệm và quy luật đánh phá của địch trên các trọng điểm.

Đến ngày thứ 8 trên đường quay ra, tại vị trí chỉ huy của Đại đội 2, Trung đoàn 210 Pháo cao xạ 57mm thuộc Sư đoàn 365 bảo vệ ngã ba Đồng Lộc, tôi đã trình bày với Trung úy Nguyễn Ngọc Khánh, Đại đội trưởng: “Mấy hôm nữa có 8 quả SAM II đi qua cầu Tùng Cốc ngã ba Đồng Lộc, anh làm thế nào thì làm, đừng để mất quả nào nhé!”.

Nghe thấy thế, anh Khánh hào hứng cho biết: “Anh cho ngụy trang cẩn thận để vô hiệu hóa bọn “mắt cú vọ” nhé. Tính toán cho thật kỹ để khi xe tên lửa qua cầu Tùng Cốc không trùng vào giờ cao điểm. Còn nếu máy bay Mỹ đến, chúng tôi sẽ tung lửa Cao xạ bủa vây, hạn chế tối đa hiệu suất đánh phá của chúng vào Tùng Cốc ngã ba Đồng Lộc cũng như các trọng điểm khác”.

Sau đó trên đường trở ra huyện Đức Thọ, nơi mà Sở chỉ huy tiền phương của Trung đoàn 275 đứng chân, tôi tổng hợp các yếu tố thực địa, hình thành kế hoạch trong đầu, kịp thời báo cáo Chỉ huy Trung đoàn. Tôi đã mạnh dạn trình bày phương án như sau: "Với 8 xe đặc chủng, chở 8 quả đạn SAM II, trên mỗi xe có một chiến sĩ mang súng CKC, khi phát hiện máy bay Mỹ thì sẵn sàng báo hiệu cho các lái xe và các xe khác được biết. Khi xe kéo tên lửa đi qua các trọng điểm, nhất là khi qua ngã ba Đồng Lộc và Ngầm Rinh thì sẽ điều chỉnh tốc độ, thời gian trong khoảng trước lúc “gà lên chuồng” và chưa phải bật đèn gầm. Mỗi xe cách nhau khoảng 1km, không dùng lá cây ngụy trang mà dùng bùn đất để làm cho cả xe và đạn đều giống như màu mặt đường. Sau khi tên lửa vượt qua Ngã ba Đồng Lộc cũng như Ngầm Rinh thì sẽ chuyển sang đường 12 để tiếp tục hành trình”.

Phương án của Trợ lý trinh sát quân báo Nguyễn Huy Tưởng đã được hội nghị của Trung đoàn đánh giá cao với 2 yếu tố thiết thực: Một là thời điểm vượt tọa độ lửa là vào lúc “gà lên chuồng” lúc đó chưa cần bật đèn gầm. Hai là ngụy trang cả xe và tên lửa bằng bùn đất để giống với màu mặt đường. Phương án đã được Đảng ủy và chỉ huy Trung đoàn 275 phê duyệt ngay lập tức. Một tuần sau, đoàn xe chở 8 quả tên lửa SAM II đã vào tới miền Tây Quảng Bình một cách an toàn. Cũng từ đây, những quả tên lửa đã được phát huy hiệu quả, lập chiến công xuất sắc, góp phần giữ vững mạch máu giao thông chiến lược trên địa bàn Quân khu 4.

Qua những trận chiến đấu của tên lửa ta đã giúp cho ông Tưởng thêm nhiều kinh nghiệm và bài học cho nhiệm vụ phục vụ chiến đấu sau này, nhất là việc phát hiện hướng xuất phát của máy bay B-52, rồi việc phát hiện chống nhiễu trong Chiến dịch Phòng không bảo vệ Hà Nội tháng 12 năm 1972.

Mặc dù đã được học tập, huấn luyện về phát hiện B-52 nhưng thực tế những ngày đầu còn nhiều khó khăn và kinh nghiệm phát hiện thủ đoạn của chúng rất phức tạp. Nguyên nhân chủ yếu là do nhiễu của máy bay B-52 có cường độ rất lớn rất khó phát hiện, đó là chưa kể các loại máy bay gây nhiễu bảo vệ vòng ngoài. Nhưng với tinh thần quyết chiến, quyết thắng, rút kinh nghiệm sâu sắc, kiên trì học hỏi, rút bài học để tìm ra âm mưu, thủ đoạn và bí quyết của kẻ thù, ông đã cùng với lãnh đạo, chỉ huy và anh em trong đơn vị trinh sát quân báo đề xuất được nhiều giải pháp giúp cho Bộ đội tên lửa của Sư đoàn 361 và Sư đoàn 365 phát hiện được chính xác hướng bay, phân biệt được giữa nhiễu và máy bay, nên đã bắn rơi nhiều máy bay B-52 trong Chiến dịch Phòng không bảo vệ Hà Nội tháng 12 năm 1972.

Sau gần 30 năm phục vụ trong Quân đội, tháng 5 năm 1992, Thượng tá Nguyễn Huy Tưởng đã được nghỉ hưu, nhưng với bản chất truyền thống của “Bộ đội Cụ Hồ”, ông tiếp tục tham gia công tác xã hội. Trong 3 nhiệm kỳ được đồng đội tín nhiệm bầu làm Chủ tịch hội CCB xã Khúc Xuyên ông đã cùng tập thể đưa phong trào hoạt động của hội từ những ngày đấu còn khó khăn, vất vả đã đi vào nền nếp. Gia đình CCB Nguyễn Huy Tưởng còn là một gia đình quân nhân gương mẫu, tiêu biểu của phường. Ông có 3 con thì 2 con đang công tác trong Quân đội nhân dân Việt Nam và cả gia đình ông đều là Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.

Với những đóng góp và thời gian phục vụ Quân đội trong những năm tháng ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; Thượng tá Nguyễn Huy Tưởng đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng nhì và 4 huân, huy chương các loại cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

Bài, ảnh: TRẦN VỌNG