60 năm thầm lặng giữ cánh sóng canh trời

Cán bộ Phòng Ra đa kiểm tra công tác bảo đảm kỹ thuật cho khí tài ra đa tại các đơn vị trong Quân chủng.

Với sự chuẩn bị khẩn trương, ngày 21-3-1958, Trung đoàn cần vụ đối không đầu tiên của nước ta mang phiên hiệu 260 được thành lập. Đến 0 giờ ngày 1-3-1959 tất cả các đài ra đa trên toàn mạng chính thức phát sóng canh trời mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử. Bộ đội Ra đa - lực lượng chiến đấu mới của Quân đội nhân dân Việt Nam, sử dụng kỹ thuật hiện đại nhất thời kỳ đó, luôn đứng ở tuyến đầu của cuộc chiến đấu đối không đã ra đời. Cùng với đó là lực lượng cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ bảo đảm kỹ thuật ra đa cũng được hình thành và phát triển.

Thời kỳ đầu, việc bảo đảm kỹ thuật được thực hiện chủ yếu theo phương thức trực tiếp tại các đơn vị. Đồng thời, hàng trăm cán bộ, chiến sĩ ưu tú, có trình độ văn hóa, được thử thách trong chiến đấu đã được lựa chọn và cử đi học tập cơ bản tại các Trung tâm huấn luyện của Liên Xô (trước đây). Các đồng chí này đều trở thành cán bộ nòng cốt của ngành Kỹ thuật Ra đa của Quân đội ta sau này. Năm 1963, sau khi hợp nhất Bộ Tư lệnh Phòng không và Cục Không quân thành Quân chủng Phòng không - Không quân (PK-KQ), Ban Ra đa được thành lập, nằm trong biên chế của Phòng Quân giới, Cục Hậu cần. Thực hiện công tác bảo đảm kỹ thuật ra đa có Tổ Ra đa nằm trong biên chế của Trạm Kỹ thuật Quân chủng. Tuy nhiên, do đặc thù của Bộ đội Ra đa bố trí rất phân tán nên Quân chủng đã tổ chức đào tạo, bồi dưỡng lực lượng cán bộ, nhân viên kỹ thuật và ưu tiên biên chế cho các đơn vị ra đa ở xa để phát huy tinh thần tự lực trong bảo quản, bảo dưỡng và sửa chữa, duy trì khí tài thường xuyên tốt để làm nhiệm vụ chiến đấu.

Trong thời kỳ này, các lực lượng Tên lửa Phòng không, lực lượng Không quân cũng được phát triển nhanh chóng. Ngoài việc thực hiện nhiệm vụ cảnh giới vùng trời, yêu cầu về bảo đảm tình báo ra đa cho các nhiệm vụ dẫn đường, chỉ thị hỏa lực tăng cao, yêu cầu về  bảo đảm kỹ thuật cho khí tài ra đa luôn tốt cũng tăng cao. Trước tình hình đó, ngày 28-7-1965, Bộ Tư lệnh Quân chủng đã ra Quyết định số 2067/B5 tách bộ phận ra đa trinh sát Phòng Quân giới và tổ chức thành Phòng Kỹ thuật ra đa thuộc Cục Hậu cần, Phòng Ra đa chính thức được ra đời. Trưởng phòng đầu tiên là đồng chí Hứa Mạnh Tài. Đến năm 1969, Cục Hậu cần tách thành Cục Hậu cần và Cục Kỹ thuật, Phòng Kỹ thuật ra đa chính thức nằm trong biên chế của Cục Kỹ thuật Quân chủng PK-KQ.

Trong thời gian đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh phá hoại ra Miền Bắc, ngành Kỹ thuật ra đa đã tổ chức thực hiện, chỉ đạo và trực tiếp bảo đảm kỹ thuật cho khí tài ra đa luôn trong tình trạng tốt nhất, góp phần quan trọng làm nên chiến công thầm lặng của Bộ đội Ra đa; thường xuyên mở máy trinh sát, quản lý vùng trời bảo đảm tình báo ra đa cho các lực lượng Phòng không, Không quân, cho hệ thống phòng không nhân dân trên Miền Bắc chiến đấu thắng lợi. Đặc biệt, trong 12 ngày đêm của Chiến dịch phòng không bảo vệ Hà Nội cuối tháng 12-1972, Phòng Kỹ thuật Ra đa đã thực hiện tốt công tác chuẩn bị, tập trung trí tuệ bám máy để tìm tòi, xây dựng quy trình chống nhiễu, phát hiện B-52 và máy bay bay thấp, quy trình chống Sơ-rai, tổ chức các lớp tập huấn, cử cán bộ bám sát các đơn vị để nghiên cứu và huấn luyện. Phòng Ra đa đã tích cực chỉ đạo các đơn vị tranh thủ thời gian địch ngừng đánh phá để tổ chức sửa chữa, bảo quản, bảo dưỡng, hiệu chỉnh khí tài nâng cao hệ số kỹ thuật. Nhờ sự chuẩn bị chu đáo nên trong toàn bộ chiến dịch, các đài ra đa luôn sẵn sàng chiến đấu bất kể ngày, đêm. Ngay đêm 18-12-1972, Trạm Ra đa 45 đã kịp thời phát hiện sớm và xác định chính xác 7 tốp với 21 chiếc B-52 tiến đánh Hà Nội khi chúng còn cách Hà Nội 500km. Chính sự báo động kịp thời này đã giúp lực lượng Phòng không của ta chuyển cấp sớm 40 phút trước khi địch vào đến nơi, tạo điều kiện cho các đơn vị hỏa lực bắn rơi 2 máy bay B-52 ngay trận đầu; góp phần làm nên Chiến thắng  “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” lịch sử.

Sau chiến thắng lịch sử của Chiến dịch Hồ Chí Minh, nhiều đơn vị của lực lượng vũ trang được chuyển sang chế độ huấn luyện, trực ban sẵn sàng chiến đấu và thực hiện các nhiệm vụ khác do Đảng và Nhà nước giao phó. Tuy nhiên, với đặc thù của mình, nhiệm vụ thường xuyên canh giữ không để tổ quốc bị bất ngờ của Bộ đội Ra đa vẫn không hề thay đổi, thậm chí còn nặng nề hơn, đó là phải quản lý tất cả các phương tiện bay trên bầu trời của Tổ quốc. Những cánh sóng ra đa vẫn ngày đêm vươn xa, và để đảm bảo cho trang bị kỹ thuật luôn sẵn sàng chiến đấu thì những cán bộ, nhân viên kỹ thuật ngành Ra đa vẫn miệt mài không nghỉ, bất kể ngày hay đêm, trời mưa hay nắng, ngày lễ hay ngày thường, thực hiện nhiệm vụ bảo đảm cho các đài ra đa luôn trong tình trạng kỹ thuật tốt nhất để thực hiện nhiệm vụ. Cùng với sự vươn mình của đất nước, Quân chủng PK-KQ đã tổ chức sát nhập Cục Hậu cần và Cục Kỹ thuật thành Cục Hậu cần - Kỹ thuật, từ ngày 1-11-2024, Phòng Ra đa chính thức thuộc Cục Hậu cần-Kỹ thuật.

Cán bộ, chiến sĩ Trạm ra đa 53, Trung đoàn 293, Sư đoàn 361 thực hiện nội dung Ngày Kỹ thuật.

Với chức năng làm tham mưu cho Chủ nhiệm Hậu cần - Kỹ thuật Quân chủng PK-KQ về công tác kỹ thuật ra đa, cũng như hướng dẫn, chỉ đạo các đơn vị thực hiện công tác kỹ thuật và các quy chế, điều lệ của ngành kỹ thuật; Phòng Ra đa luôn đoàn kết, phát huy trí tuệ tập thể, không ngừng rèn luyện, học tập nâng cao nhận thức chính trị, trình độ chuyên môn, tiếp cận nhanh chóng với các trang bị kỹ thuật mới, cải tiến, nắm bắt, đề ra các chương trình huấn luyện chuẩn bị kiến thức nền giúp cho các thành phần đi huấn luyện chuyển loại có thể tiếp thu một cách tốt nhất các kiến thức được huấn luyện tại cơ sở của nhà sản xuất, phục vụ cho việc khai thác sử dụng khí tài sau này.

Bên cạnh việc làm tham mưu cho lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong mua sắm, nhập ngoại các loại trang bị kỹ thuật mới, Phòng Ra đa đã xác định từ rất sớm một định hướng khác trong vấn đề bảo đảm trang bị, bảo đảm kỹ thuật cho ngành Ra đa là phát huy tối đa năng lực của các cơ sở nghiên cứu khoa học, cơ sở sản xuất trong nước để đưa các ứng dụng công tác nghiên cứu phục vụ công tác bảo đảm kỹ thuật cho ngành, tiết kiệm được ngân sách của Nhà nước mà vẫn có các trang bị kỹ thuật tốt cho việc quản lý vững chắc  bầu trời Tổ quốc. Hàng chục các công trình nghiên cứu đã được đưa vào ứng dụng để cải tiến, nâng cao tính năng của khí tài, sản xuất vật tư bảo đảm cho công tác chiến đấu. Điểm nhấn lớn nhất của công tác nghiên cứu khoa học, ứng dụng khoa học vào thực tế của chuyên ngành ra đa là hiện nay, Việt Nam của chúng ta đã có các đài ra đa mang thương hiệu riêng của mình như các đài ra đa cảnh giới tầm trung, sóng mét RV-(01, 02), sóng xăngtimet VRS-MRS các đài ra đa bắt thấp sóng đề-xi-mét VRS-2DM, ra đa cảnh giới tầm gần VRS-SRS, các thiết bị nhận biết chủ quyền quốc gia IFF…

Với những cống hiến của mình, Phòng ra đa đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen vì đã có thành tích xuất sắc trong các năm 2009 và 2011, được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tặng bằng khen những năm 2001, 2003,2008, 2009; được Chủ tịch nước Cộng hòa XHCN Việt Nam tặng Huân chương bảo vệ Tổ quốc hạng Ba năm 2015 cùng nhiều phần thưởng cao quý khác. Đây chính là những ghi nhận những cố gắng phấn đấu của tập thể Phòng Ra đa, là nguồn động viên to lớn để cán bộ, nhân viên tiếp tục phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhân Dân và Quân đội giao phó.

Trong những năm gần đây, hệ thống tổ chức của ngành Kỹ thuật Ra đa đã được quan tâm hoàn thiện đầy đủ từ cấp Bộ Quốc phòng đến cấp phân đội, tạo điều kiện để ngành hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Cán bộ, chiến sĩ ra đa nói chung và cán bộ ngành Kỹ thuật Ra đa nói riêng luôn cảm thấy vô cùng vinh dự và tự hào vì đã đóng góp thầm lặng trong việc phát hiện sớm, dẫn đường, chỉ thị mục tiêu cho các đơn vị hỏa lực chiến đấu, qua đó bảo vệ bình yên bầu trời Tổ quốc.