Vì đất nước, hi sinh cả cuộc đời...

 

Gần 20 năm sau ngày đất nước thống nhất, năm 1994 Nhà nước mới có Pháp lệnh phong tặng danh hiệu “Mẹ Việt Nam anh hùng”. Tuy nhiên, suốt dặm dài lịch sử đấu tranh của dân tộc, hình tượng mẹ đã tạc vào dáng đứng của Tổ quốc, đã đi vào những giai điệu âm nhạc một cách tự nhiên, dung dị mà sống động, đầy day dứt.

Đó là chân dung một người mẹ đằng đẵng chờ chồng mòn mỏi suốt 20 năm trong ca khúc “Mẹ” (1992) của nhạc sĩ Phan Long, phổ thơ Đoàn Ngọc Thu: “Cả cuộc đời cha đi bộ đội/Quà về cho mẹ là mái tóc pha sương/Và những vết thương trên ngực cha/Khi trở gió lại đau nhức nhối…” để nhận về món quà hội ngộ: “Chiếc ba lô gió sương đã gội/Gia tài cha tặng mẹ chỉ thế thôi…”. Trong suốt những tháng năm binh biến ấy, mẹ phải chịu bao gian khổ, thiệt thòi mà không một lời than vãn: “Hai mươi năm ngày mẹ cưới/Đến hôm nay sống đời vợ chồng/Hai mươi năm… mẹ nuôi con một mình”. Vậy nên, mẹ hiển nhiên là một biểu tượng cao quý để mỗi đứa con ngợi ca và muốn tìm về nương náu sau những ưu phiền, va vấp: “Con chỉ tìm về với mẹ thôi/Trong lòng mẹ bát ngát biển khơi…”.

Sẽ không có gì ngạc nhiên khi các thế hệ nhạc sĩ dành cho mẹ nhiều tình cảm đến vậy, và “trang điểm” một chân dung mẹ nhiều mất mát, hi sinh mà đẹp lộng lẫy đến như thế. Với ca khúc “Người mẹ của tôi” (1989), nhạc sĩ Xuân Hồng đã nói thay triệu triệu người con đất Việt niềm thương cảm lớn lao cùng lòng biết ơn vô hạn những người mẹ đã dứt ruột hiến dâng những đứa con cho Tổ quốc mình: “Nước mắt mẹ không còn/Vì khóc những đứa con/Lần lượt ra đi, đi mãi mãi…” và dẫu chiến tranh đã lùi xa, “Vết thương trên thịt da đã lành theo năm tháng/Nhưng vết thương lòng, mẹ vẫn còn nặng mang…”. Chiến tranh đã lấy đi của mẹ tất cả. Để từ đó, các thế hệ lớn lên trong hòa bình biết trải lòng mình ra san sẻ, tri ân, biết sống có ích hơn, xứng đáng hơn với những hi sinh không gì bù đắp nổi của mẹ: “Mẹ Việt Nam ơi, mẹ Việt Nam ơi/Cho con xin chia sớt nỗi buồn/Cho con xin xẻ đôi bát cơm/Cho con hôn đôi mắt mỏi mòn/Cho con soi lại bóng hình con…/Mẹ Việt Nam ơi, mẹ Việt Nam ơi/Xin cám ơn người, người mẹ của tôi”.

Cũng trong mạch nguồn cảm hứng bất tận đó, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết “Huyền thoại Mẹ” (1984) bằng tất cả tấm chân tình gửi về mẹ Tổ quốc, mẹ Nhân dân đầy bao dung, nhân hậu: “Mẹ về đứng dưới mưa/Che đàn con nằm ngủ/Canh từng bước chân thù/Mẹ ngồi dưới cơn mưa…”. Đó là người mẹ của hàng ngàn đứa con chiến sĩ, đầy quả cảm, can trường, mưu lược: “Mẹ lội qua con suối/Dưới mưa bom không ngại/Mẹ nhẹ nhàng đưa lối/Tiễn con qua núi đồi”, là bóng mát cho lớp lớp đàn con cách mạng nương nhờ, để chiến đấu và tìm về như một chốn bình an: “Mẹ là nước chứa chan/Trôi dùm con phiền muộn/Cho đời mãi trong lành/Mẹ chìm dưới gian nan”.

Lật lại từng trang sử bi hùng trong dặm dài tranh đấu, có thể thấy mẹ đã đồng hành cùng dân tộc trên muôn cuộc trường chinh. Trong số đó, có những người mẹ “may mắn”, được đón những đứa con trở về dù chỉ là nắm tro cốt, chiếc ba lô, dòng nhật kí. Có những người mẹ tiễn con ra đi mà vĩnh viễn không nhìn thấy hình hài, để rồi một đời khắc khoải tiếc thương, đến khi nhắm mắt vẫn chưa thỏa ước nguyện.

Bằng xúc cảm chân thành của một người lính, nhạc sĩ An Thuyên với ca khúc “Hát về mẹ Việt Nam anh hùng” (1994) đã khái quát được một cách đủ đầy, trọn vẹn một chân dung Mẹ Việt Nam, hóa thân thành tượng đài vĩ đại nhất của dân tộc: “Mẹ đã có ngàn đứa con, mẹ đã có cả nước non/Mẹ mãi mãi cùng con trên đường dài/Núi sông hôm nay biết ơn người mẹ hiền…”

Khúc tráng ca tháng 7 hào hùng, đầy tự hào, kiêu hãnh hàng năm vẫn đều đặn được cất lên đã lay động đến tận cùng cảm xúc của thế hệ hôm nay: “Hát về những người mẹ Việt Nam, hát mừng những người mẹ anh hùng/Đời dâng hiến giống nòi, mẹ sống giữa gian lao/Vì đất nước hi sinh cả cuộc đời…”

Khi xem những thước phim tài liệu về Mẹ Việt Nam anh hùng những ngày tháng 7, tôi ít khi ngăn được nước mắt. Ở đó, hình ảnh những người Mẹ đôn hậu, chất phác lại hiện ra: nhỏ bé, gầy guộc, tóc bạc, lưng còng, mắt mờ vẫn ôm chặt trong lòng và run run lau di ảnh hay tấm bằng Tổ quốc ghi công của người con liệt sĩ.

Sẽ thật khó để liệt kê hết các tác phẩm âm nhạc viết về Mẹ, ngợi ca Mẹ trong khuôn khổ một bài viết. Vậy nên, xin lại được mượn lời của nhạc sĩ An Thuyên để nói thay thông điệp tháng 7 như một lời tri ân thành kính nhất: “Trọn tình nước non, mẹ Việt Nam anh hùng/Tự hào chúng con có mẹ Việt Nam anh hùng”.

          NGÔ THẾ LÂM