Pháo cao xạ bắn rơi 3 “pháo đài bay” B-52

Pháo cao xạ được lệnh ôm sát các trận địa tên lửa bảo vệ các đơn vị đánh B-52 trong 12 ngày đêm tháng 12 năm 1972. Ảnh tư liệu

Từ cuối tháng 11, đầu tháng 12-1972, đứng trước tình hình đế quốc Mỹ có thể liều lĩnh dùng máy bay chiến lược B-52 đánh phá Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh, thành phố, các chân hàng, đầu mối giao thông quan trọng trên Miền Bắc, để chủ động đánh địch và ứng phó thắng lợi trong mọi tình huống, Bộ Tư lệnh Quân khu Việt Bắc quyết định thành lập Trung đoàn pháo phòng không 256 bảo vệ thành phố Thái Nguyên. Ngay sau khi thành lập, Trung đoàn 256 đã lập 2 trạm trinh sát phát hiện máy bay địch từ xa ở đèo Khế và núi Pháo (Đại Từ); cử cán bộ về Quân chủng PK-KQ nghiên cứu, học tập cách đánh B-52 bằng Pháo phòng không 100mm để về huấn luyện cho bộ đội. Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ đã cử cán bộ đến các đại đội pháo 100mm của Trung đoàn 256 hướng dẫn cán bộ, chiến sĩ cách hiệu chỉnh khí tài đánh B-52.

Đêm 18-12-1972, giặc Mỹ huy động hàng trăm lần/chiếc máy bay chiến lược B-52 và máy bay chiến thuật mở đầu cuộc tập kích chiến lược đường không vào Thủ đô Hà Nội và một số địa phương trên Miền Bắc. Đêm 19, rạng sáng 20-12, địch cho nhiều tốp máy bay F-4 và các loại máy bay chiến thuật khác quần đảo xung quanh các trận địa pháo của Trung đoàn. Sáng 20-12, 5 tốp máy bay cùng nhiều máy bay cường kích chiến thuật ồ ạt ném gần 1.000 quả bom xuống 10 điểm của thành phố Thái Nguyên.

Bộ Tư lệnh Quân khu Việt Bắc lệnh cho Trung đoàn 256 tìm cách bắn rơi máy bay B-52. Ban Chỉ huy Trung đoàn 256 cử Đại úy Đồng Quốc Huệ, Trung đoàn phó và cán bộ các cơ quan tham mưu, chính trị… xuống các Đại đội 3, 5, 9 kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo công tác chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu. Khẩu hiệu “Quyết tâm bắn rơi máy bay B-52 của giặc Mỹ” được cán bộ, chiến sĩ các Đại đội pháo phòng không 100mm của Trung đoàn 256 quán triệt sâu sắc và biến thành hành động cụ thể trong trực chiến, trong bảo quản, bảo dưỡng vũ khí, khí tài…

Chiều 24-12, Trung đoàn được lệnh của Quân khu sẵn sàng đánh B-52. Ban chỉ huy Trung đoàn đã cử cán bộ xuống kiểm tra, chỉ đạo động viên các Đại đội cao xạ 100mm chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu, quyết tâm “bắn rơi siêu pháo đài bay” của địch.

Tại trận địa của Đại đội 5 ở xã Quang Vinh, địch thả hơn 100 quả bom quanh trận địa, Trung đoàn cùng với lực lượng phòng không của tỉnh Thái Nguyên đánh trả quyết liệt nhưng phần vì hỏa lực hạn chế, phần do kinh nghiệm chưa có nên không bắn hạ được chiếc B-52 nào.

Lúc 19 giờ 45 phút ngày 24-12, Sở chỉ huy Trung đoàn nhận được điện báo từ trạm quan sát Đèo Khế và núi Pháo (Đại Từ), “có B-52 từ hướng Tây - Tây Bắc đang bay vào thành phố Thái Nguyên theo trục đường 1A”. Lập tức Đại úy, Trung đoàn phó Đồng Quốc Huệ ra lệnh cho các Đại đội pháo 100mm tập trung hỏa lực bắn B-52 theo phương án bắn dựng màn đạn bằng ngòi nổ định sẵn ở các độ cao từ 10km đến 12km. 4 chiếc máy bay F-4 bay trước, Sở chỉ huy Trung đoàn xác định B-52 sắp đến tầm bắn. Với tính quyết đoán, mau lẹ của người chỉ huy, Trung đoàn phó Đồng Quốc Huệ ra lệnh như thét vào máy 2W “Bỏ F-4, đánh B-52, bắn loạt, bắn nhanh… bắn!”, 18 nòng pháo đồng loạt gầm lên dữ dội, dựng thành màn đạn bắn cản khá tập trung, chớp lửa đầu nòng sáng rực trên các trận địa, các loạt đạn liên tục trút vào đội hình B-52. Kết quả, chỉ với những quả đạn pháo 100mm, cán bộ, chiến sĩ Đại đội 5 đã tiêu diệt chiếc B-52 to xác trên 100 tấn. Đây là đơn vị đầu tiên trong toàn quân bắn rơi siêu pháo đài bay B-52 bằng Pháo cao xạ 100mm.

Ngày 25-12, theo chỉ lệnh của Tư lệnh Quân khu, tất cả các đơn vị phòng không tham gia chiến đấu đã tiến hành tổ chức rút kinh nghiệm từ chiến thắng của Đại đội 5, Trung đoàn Pháo cao xạ 256 để tìm ra cách đánh hiệu quả trước thủ đoạn, chiến thuật nham hiểm và các trang bị kỹ thuật hiện đại của Không quân Mỹ. Các đơn vị trong Trung đoàn khẩn trương củng cố lực lượng, công sự trận địa chuẩn bị cho trận chiến đấu mới.

11 giờ ngày 26-12, nhiều tốp máy bay F-4 và F-111 của địch tiếp tục vào ném bom, đánh phá khu vực Chùa Hang (huyện Đồng Hỷ). Ngay đợt đầu không kích, địch đã làm hỏng 2 khẩu pháo và 2 chiến sĩ bị thương. Song với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, đặc biệt khi địch oanh tạc dữ dội vào khu vực trận địa Đại đội 5. Các cán bộ, chiến sĩ các Đại đội 3, 5, 9 đã không quản trời tối, mưa phùn, gió rét đồng loạt bắn 8 loạt đạn pháo 100mm vào các tốp máy bay B-52 của địch, quật ngã thêm 1 “siêu pháo đài bay” nữa của không lực Hoa Kỳ, bảo vệ được các chân hàng và đầu mối giao thông quan trọng trên đất Thái Nguyên. Đêm 26-12-1972, pháo 100mm Đại đội 512, Trung đoàn 252 bắn rơi 1 chiếc B-52.  Năm 1977, Đại đội 512 được chuyển về Trung đoàn 240, Sư đoàn PK 363, sau này đổi tên thành Đại đội 174.

Pháo 100mm với sự anh dũng, kiên cường của cán bộ, chiến sĩ phòng không cùng quân, dân cả nước đã góp phần to lớn làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”. Những chiến công ấy sẽ là động lực để thế hệ hôm nay và mai sau luôn khắc ghi, noi gương, phấn đấu, quyết tâm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam trong tình hình mới.