Trận chiến không đối hải kinh điển của lực lượng Không quân vận tải

Tổ An-2 của đồng chí Phan Như Cẩn. Ảnh tư liệu.

Đến đầu tháng 3 năm 1966, Bộ Tư lệnh Quân chủng chính thức được giao nhiệm vụ tập kích ban đêm vào các tàu chiến Mỹ hoạt động cách bờ biển Khu 4 từ 50km trở vào cho Trung đoàn Không quân 919. Các tổ bay và cơ quan của Trung đoàn đã bắt tay vào công tác chuẩn bị với tinh thần kiên quyết tấn công, tiêu diệt tàu chiến Mỹ để tạo thuận lợi cho tuyến chi viện trên biển của Hải quân.

Đêm 7-3-1966, sau khi nhận được tin tình báo có tàu Mỹ vào hoạt động ngoài khơi bờ biển Sầm Sơn, Thanh Hóa, Sở chỉ huy Quân chủng quyết định cho 2 chiếc An-2 cất cánh theo phương án tác chiến đã chuẩn bị. Lúc 23 giờ 18 phút, tổ bay cất cánh và từ Sân bay Gia Lâm. Phi công Phan Như Cẩn lái chính, dẫn đường trên không là Phạm Thanh Tâm và các nhân viên tổ bay Trần Sĩ Tiêu, Loan Thế Linh làm nhiệm vụ chỉ thị mục tiêu. Một chiếc nữa do phi công Đào Hữu Ngoan điều khiển (tổ bay còn có các phi công Trần Thoan, Lê Đình Oa, Vũ Công Tuân) làm nhiệm vụ thả pháo sáng, chỉ thị mục tiêu.

Cất cánh từ sân bay Gia Lâm, 2 máy bay tuyệt đối giữ bí mật, cố gắng giữ yên lặng, bay trong điều kiện thời tiết phức tạp ở độ cao thấp, vòng chờ ở Ninh Bình, sau đó tiến vào khu vực tác chiến. Lúc 23 giờ 47 phút, đội hình 2 chiếc An-2 bay ra biển, hạ xuống độ cao 300m. Theo chỉ dẫn của Sở Chỉ huy, Biên đội trưởng Phan Như Cẩn báo cáo phát hiện mục tiêu và xin vào công kích. Khi đó có ánh trăng, lái chính Phan Như Cẩn lệnh cho Đào Hữu Ngoan không thả pháo sáng mà bay chờ vòng ngoài, hỗ trợ khi cần thiết. Trên màn hình hiện sóng, ba tín hiệu tàu  địch mỗi lúc một gần, Phan Như Cẩn quyết đánh chiếc cuối cùng. Anh đưa về chế độ công tắc bắn đồng loạt, chỉnh mục tiêu vào đúng vòng ngắm. Khi cự ly còn 300m, anh siết cò phóng liền 32 quả rốc-két, chiếc tàu Mỹ bốc cháy sáng cả một góc trời, các tàu khác hoảng hốt tháo chạy. Đến độ cao 50m, anh kéo máy bay lên cao, lệnh cho biên đội thoát ly khỏi vị trí chiến đấu. Trong khi đó, chiếc tàu chiến Mỹ vẫn bốc cháy dữ dội phía dưới.

Đây là trận chiến không đối hải đầu tiên và đã thành công vang dội của Không quân nhân dân Việt Nam. Trên đường trở về, mặc dù bị thương nhưng phi công Phan Như Cẩn vẫn điều khiển máy bay hạ cánh an toàn xuống bãi biển xã Quảng Vinh, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa trong đêm, các thành viên tổ bay đều an toàn. Chiếc An-2 thứ 2 của Đào Hữu Ngoan hạ cánh an toàn xuống Sân bay Gia Lâm lúc 2 giờ 38 phút, ngày 8-3-1966.

Sau khi rút kinh nghiệm thành công trận đánh ngày 7-3, lúc 0 giờ, ngày 14-4, Sở Chỉ huy Trung đoàn tiếp tục lệnh cho 2 tổ bay An-2 tiếp tục cất cánh từ Sân bay Gia Lâm làm nhiệm vụ tấn công mục tiêu trên biển. 2 chiếc An-2 bay thấp dưới mây tiến vào khu vực mục tiêu. Chiếc An-2 thứ nhất do phi công Nguyễn Tấu lái chính bay thấp dưới mây tiến vào khu vực mục tiêu và thực hiện nhiệm vụ thả pháo sáng chỉ thị mục tiêu, chiếc An-2 thứ hai do phi công Nguyễn Ngọc Huân điều khiển vòng vào công kích chiếc tàu biệt kích của Mỹ ở vùng biển gần khu vực Hòn Mê, Thanh Hóa. Sau khi tiếp cận mục tiêu, chiếc An- 2 phóng 11 quả rốc-két, trúng mục tiêu, chiếc tàu chiến Mỹ bốc cháy ở Đông Nam đảo Hòn Mê 9km. Lúc 3 giờ 23 phút, sáng 14-4-1966, cả hai chiếc An-2 về hạ cánh an toàn tại Sân bay Gia Lâm.

Với hai trận thắng liên tiếp trên biển, địch đã thay đổi chiến thuật, nếu trận ban đầu ta đánh tàu biệt kích Mỹ vào đêm sáng trăng. Phía Mỹ sau đó đã thay đổi chiến thuật đêm sáng trăng chúng không vào mà vào đêm tối đen. An-2 của chúng ta cũng thay đổi chiến thuật rất linh hoạt, dùng một chiếc mở cửa buồng hàng ra để thả pháo sáng, soi rõ mục tiêu. Và cơ trưởng Phan Như Cẩn cũng rất dũng cảm, sáng tạo trong cách đánh, để chắc thắng ông đã quyết định bắn rốc-két từ độ cao 300m, thay vì 600m như trong lý thuyết của các thầy giáo Liên Xô truyền cho. Có những lúc súng phòng không từ tàu địch bắn lên rất dữ dội, nhưng các phi công đã dũng cảm bổ nhào bắn trúng tàu địch, làm nên những kỳ tích trên biển.